“De Juf en de Kunst” praat met: Coco Duivenvoorde

In de serie “De Juf en de Kunst” duikt onze collega Maria Jacobs de diepte in met verschillende docenten, kunstenaars, muzikanten en theatermakers uit het CVU netwerk. Dit keer spreekt ze met Coco Duivenvoorde, die we binnen CVU kennen van Villa Zapakara.

Voor het Juf en de Kunst-gesprek met Coco Duivenvoorde overbruggen we een afstand van 7532 kilometer via onze laptops met Zoom. Een wonder der techniek, want door de sublieme verbinding lijkt het alsof we tegenover elkaar aan de keukentafel zitten.

Coco, werkzaam bij de organisatie Villa Zapakara, is sinds een jaar aangesloten bij ons netwerk Creatief Vermogen Utrecht. Villa Zapakara kwam met CVU in contact via onze projectleider Jephta Hermelink die in Suriname een onderzoek deed voor haar studie ”Leiderschap in Cultuur”.

Villa Zapakara is een museum in de hoofdstad Paramaribo, opgericht in 2009. Het is een plek waar wisselende, interactieve exposities te zien zijn over verschillende landen en culturen. Een ‘wereldmuseum’ zou je het kunnen noemen. Jaarlijks ontvangen de medewerkers van Villa Zapakara duizenden kinderen (schoolklassen en individueel) en hun ouders/begeleiders.

Er waren al tentoonstellingen te zien over Ghana, India, China, Brazilië en over Suriname zelf. Op speelse wijze ontdekken kinderen de diversiteit van culturen en verbreden zo hun visie op de wereld en op hun eigen land. Bij het museum hoort ook een mediatheek waar boeken en films bekeken kunnen worden en er is een ruimte waar creatieve workshops worden gegeven. Afgelopen voorjaar is er hard gewerkt aan de ontwikkeling en uitvoering van een nieuwe tentoonstelling “Kampong Villa Zapakara”. Deze gaat over de Javaans Surinaamse cultuur.

“Het museum was tijdelijk dicht. Ik heb het ongelofelijk druk gehad met het tot stand brengen van deze nieuwe tentoonstelling. Het vroeg zo veel van mij en de medewerkers dat ik maandenlang nauwelijks verder kon denken dan de opening. Inmiddels wordt de nieuwe expo Kampong Villa Zapakara druk bezocht. De openingsdag was een groot succes. We hebben al veel mooie reacties mogen ontvangen. Vlak na de opening was het hier onze grote vakantie en hebben we een mooi vakantieprogramma kunnen draaien met dagelijks programma’s gelinkt aan de tentoonstelling.”

Uit wat voor nest kom jij?

“Ik ben geboren in 1988 in Amsterdam, waar ik opgroeide in een creatief gezin.

Er was veel vrijheid. Mijn moeder was productieleider van festivals en theaters, en mijn vader begon als meubelmaker en decorbouwer, werd later artdirector en gaf les op de filmacademie. Uiteindelijk werden ze allebei kunsteducator. Ik heb het dus van geen vreemde.”

“Ik ging in Amsterdam naar een hele bijzondere middelbare school: het IVKO. Dit is een Montessorischool voor MAVO en HAVO waar geleerd wordt vanuit de kunsten. De afkorting staat voor: Individueel Voortgezet Kunstzinnig Onderwijs. Naast dat ik les kreeg in alle kunstdisciplines, kwam ik er in contact met kinderen uit verschillende culturen. Ik leerde er dat het niet alleen belangrijk is om iets moois te maken, maar dat ook het verhaal erachter van belang is. Dit raakte een snaar bij mij.”

“Na de middelbare school begon ik aan een studie Fotografie aan de kunstacademie in Den Haag, gevolgd door een master in beeldende kunst. Fotografie vond ik toch te beperkt. Het voelde als een eenzame discipline en ik begon steeds meer moeite te krijgen met de camera die letterlijk tussen mij en mijn onderwerp stond. Tijdens de master kreeg ik de kans om verschillende vormen van kunst uit te proberen. Ik merkte dat “samenwerken” voor mij belangrijk en nodig was om wat ik belangrijk vond neer te kunnen zetten. Ik ging mij bezighouden met performance-art, organiseerde evenementen, zoals verschillende ‘reading-groups’ en werkte samen met een vluchtelingencollectief We Are Here. Ik denk dat ik altijd al een geëngageerde, zelfs activistische inslag had.”

Hoe kwam jij in Suriname terecht?

“In 2016 ging ik naar Moengo, Suriname als artist-in-residence bij Stichting Kibii. Tijdens mijn residence moest ik ook direct lesgeven; de juf en de kunst kwamen meteen maximaal samen! Ik had helemaal geen ervaring als docent, maar heb daar in korte tijd heel veel geleerd. Ik leerde onder andere om flexibel te zijn; ik kon van tevoren wel een lesje bedenken, maar het liep toch elke keer anders. De groep was groter dan afgesproken of juist veel kleiner. Mensen kwamen later of er was weinig focus. Het was de kunst om daar terplekke creatief mee om te gaan. Ik raakte al snel in de ban van dit land, de cultuur, natuur en de mensen; het kruipt onder je huid. Ik voelde direct, hier kan ik niet zomaar weg: Suriname verdient meer waardering! Daarom – en vanwege de liefde – ben ik gebleven. Ik woon hier sinds 2018.”

“De afgelopen jaren heb ik mij met twee grote projecten beziggehouden: het Museum Zapakara en het Moengo Festival. Dit laatste is een groot jaarlijks evenement waar de verschillende culturen die Suriname rijk is een podium krijgen. Het is uniek in de wereld: groots, kleurrijk en er komen duizenden mensen op af. De openingsshow bestaat uit een spectaculaire botenparade over de rivier. Tijdens het festival worden allerlei activiteiten georganiseerd, ook voor kinderen. Het mooie van het Moengo Festival is dat het helemaal gedragen wordt door vrijwilligers. Het team ziet het belang van kunst en cultuur en willen graag belangeloos bijdragen. Ook lokale makers en kunstenaars voelen een verantwoordelijkheid deel te nemen en onbaatzuchtig hun kennis te delen. Moengo is een festival van trots en heling. Trots op de oorsprong en eigenheid (kleding, taal en rituelen) van de verschillende culturen en heling van het traumatische verleden van onderdrukking. Ik vind het enorm inspirerend om te zien dat er zoveel culturele rijkdom bewaard is gebleven en hoe dit wordt doorgegeven aan de jongere generaties.”

“De toekomst van het festival is onzeker. Nadat het Coronavirus roet in het eten gooide, was het de vorige regering die niet meewerkte. Lukt het ons om het festival nieuw leven in te blazen? Cruciaal hierin is of de gemeenschap erachter gaat staan. Samenwerking met alle partijen is essentieel.”

En Villa Zapakara?

“Alles begint bij kunsteducatie! Dat geloof ik echt. Alles wordt leuker en betekenisvoller door de kunsten te betrekken bij wat je doet of leert.

Met alle activiteiten die wij doen wordt op een spelende, interactieve manier geleerd. Wij, het team van museummedewerkers en ik, gaan bewust heel anders met kinderen om dan hier gebruikelijk is op de scholen. Kinderen hoeven ons niet met ‘juffrouw’ of ‘meester’ aan te spreken, maar noemen ons gewoon bij onze voornaam. Het is geen éénrichtingsverkeer waarbij de kinderen stil moeten zijn en moeten luisteren. Nee, wij stimuleren juist het stellen van vragen, samenwerken, experimenteren, uitwisselen en het uiten van creativiteit.

Dat vinden kinderen en hun begeleiders soms wat onwennig, maar het maakt Villa Zapakara tot een plek waar iedereen gelijk is en zich welkom voelt.”

Vanuit haar huis, te midden van haar kindjes die soms haar aandacht vragen, vertelt Coco vol vuur over haar liefde voor Suriname en over haar werk. Het liefst wil ze het laten zien: kom je langs?

“Het werken met en voor kinderen vind ik enorm hoopvol! Volwassenen zitten soms te vast en geloven ze niet meer in verandering. Kinderen staan nog open en verwonderen zich. Ze kunnen nog ruimte maken in hun hoofd en hart voor nieuwe ervaringen en verbreden zo hun kijk op hun omgeving en op zichzelf. En… alle kinderen vinden het leuk en fijn om hun talenten te ontdekken en te laten zien!”

“Zelf ben ik momenteel op een heel andere manier creatief. Ik geef leiding aan een team, probeer mijn medewerkers in hun kracht te zetten zodat we met elkaar iets moois kunnen neerzetten.”

Wat is jouw ervaring met Creatief Vermogen Utrecht?

“Ik ben blij met het netwerk. Vorige zomer ben ik in Nederland geweest en heb ik met een aantal creatieve partners kennis kunnen maken. Uitwisseling vind ik heel belangrijk, zowel voor onze Surinaamse jeugd als voor de Nederlandse kinderen. We kunnen veel van elkaar leren.

Villa Zapakara heeft een heel mooi contact met De Vrijstaat (Leidsche Rijn). Er is meegedacht over onze nieuwe expositie en we hebben een deel van de expositie met behulp van de Vrijstaat kunnen testen. Ook hebben we met elkaar samengewerkt in het kader van “Mijn Creatieve Stad”, waarin een groep 8 uit Suriname in contact kwam met een Nederlandse groep schoolverlaters. We hebben gewerkt rond het thema “Feest”. Het was soms zoeken naar gelijkwaardigheid; we zijn geneigd te denken dat alles in Nederland beter is, maar dat is natuurlijk niet waar. In Suriname kennen wij bijvoorbeeld 12 (!) nationale feestdagen voor alle verschillende culturen binnen het land. Al die bevolkingsgroepen kunnen naast elkaar bestaan. Er is zelfs een uitdrukking voor: “Alakondre”, wat staat voor eenheid en harmonie tussen alle landen, etniciteiten, achtergronden en religies. Hieruit kan Nederland nog wel wat lessen trekken…”

“De beperkte middelen in Suriname vormen altijd een uitdaging, maar tegelijkertijd kunnen ze ook een kracht zijn. Ik durf zelfs te zeggen dat soms de mogelijkheden binnen de beperkingen groter zijn en mensen vindingrijk maken. Als kunstenaars en kunsteducatoren zijn we voortdurend op zoek naar wat nodig is en wat mogelijk is. Niet de artistieke profilering staat voorop – zoals vaak in Nederland het geval is – maar wat wij te bieden hebben. Hoe kunnen wij onze talenten inzetten ten dienste van de gemeenschap?”