“De Juf en de Kunst” praat met: Jesse van Delft

In de serie “De Juf en de Kunst” duikt onze collega Maria Jacobs de diepte in met verschillende docenten, kunstenaars, muzikanten en theatermakers uit het CVU netwerk. Dit keer spreekt ze met Jesse van Delft, die we binnen CVU kennen van Theaterschool Utrecht.

Jesse van Delft (29) van Theaterschool Utrecht en ik hebben elkaar gauw gevonden in het drukke stadscafé in het centrum van Utrecht. Net als bij het vorige Juf-en-de-Kunst gesprek heb ik een groot leeg vel papier op tafel gelegd en staan er gekleurde stiften klaar. Voor kreten, tekeningetjes, kleuren, pijlen en onderstrepingen van wat we zeggen. Ik ben benieuwd of we het vel gaan gebruiken of dat het onaangeroerd blijft liggen. Dat is ook een optie.

Jesse komt uit een bijzonder nest. Haar ouders zijn beide beeldend kunstenaar en boeddhist. Ze groeit op als oudste van het gezin in de oude binnenstad Amersfoort.

“De Vrije School waar wij heen gingen paste helemaal bij mij. Er was veel aandacht voor creativiteit en er was voldoende ruimte voor spelen. Ik hield enorm van de verhalen die werden verteld, voorgelezen en gespeeld. Ik had veel fantasie en een rijke verbeelding; soms kon ik werkelijkheid en fantasie nauwelijks van elkaar scheiden.”

 Jesse vertelt over een mooi maar bloedspannend boek dat ze jaren na het gelezen te hebben niet durfde te beroeren, alsof het behekst was.

Wat voor kind was jij?

“Ik was een eigenwijs, speels en eerlijk kind. Ik was vurig en ambitieus en ik hield enorm van leren. Niet om de cijfers maar uit nieuwsgierigheid. Op school deed ik graag mee aan voorstellingen als het even kon. Na de middelbare school ben ik de Vooropleiding Theater in Utrecht (LOT) gaan doen en daarna de Vooropleiding Mime, omdat ik vooral geïnteresseerd bleek te zijn in fysiek theater. Ik raakte geïnspireerd door het (vroege) werk van Boukje Schweigman.

Bij ArtEZ Arnhem voelde ik me thuis en volgde ik de opleiding Theaterdocent, waar ik bijzonder genoeg – behalve tijdens de stages – niet veel didactiek aangeboden kreeg, maar wel zelf kon maken en experimenteren. Ik raakte meer en meer geboeid door dramaturgie. Hoe kun je een bepaalde ervaring teweegbrengen bij een publiek? Om daar meer over te leren besloot ik Contemporary Theatre, Dance and Dramaturgy te gaan studeren in Utrecht.”

En nu, na al die ervaringen en opleidingen, is Jesse theaterdocent bij Theaterschool Utrecht en daarmee lid van ons netwerk Creatief Vermogen Utrecht.

“Theaterdocent” dekt de lading niet, vindt ze. “Het is nietszeggend; er zijn zoveel theaterdocenten en ze doen allemaal weer iets anders. In mijn lessen probeer ik steeds een balans te vinden tussen de juf (het lesgeven) en de kunst (het maken). Vaak vind ik mezelf een beetje te veel juf. Daar ben ik nog in aan het ontwikkelen; het moeten uiteindelijk meer en meer Jesse-lessen worden. Die gaan over creatieve flow, stilte en onderzoek. De boeddhistische grondhouding, die ik meekreeg van mijn ouders, is nog steeds mijn basis. Ik heb nooit de behoefte gevoeld mij hiertegen af te zetten. In tegendeel: het hoort helemaal bij mij.”

“Ik probeer mijn leerlingen, jong en oud, via het lichaam en de zintuigen te laten spelen. Ik creëer een comfortabele, veilige sfeer waarbinnen ontdekkingen gedaan kunnen worden. Soms heel individuele, soms als groep. Ook de term “ontdekking” dekt niet helemaal de lading. Want in mijn lessen gaat het over ervaringen. Vaak is het meer een kwestie van “wakker worden”, een “bewust worden” van iets wat de leerlingen diep vanbinnen eigenlijk al wisten. Dit gebeurt bijna nooit via gedachten of ideeën, maar veel vaker via het lichaam en het waarnemen. Als ik dat zie gebeuren in een les, weet ik dat ik goed zit. Daarom houd ik zoveel van het fysieke.

Dit geldt ook voor mijzelf; als ik ontdekkingen doe via mijn lijf, voelt het helemaal betrouwbaar en waar. Dit is het echte leven voor mij, verbonden met het moment.”

Wonderlijk dat je een geconcentreerd en persoonlijk gesprek kunt voeren te midden van een drukke menigte! Ik zie alleen maar Jesse. En de vrolijke juf die ons de koffie en het water brengt.

Wat heb jij nodig om creatief te kunnen zijn?

“Ruimte en tijd. Soms heb ik druk nodig in de vorm van een deadline of een opdracht; er moet iets gemaakt worden en dan doe ik het. Soms heb ik spullen nodig om creatief te kunnen zijn. Mijn favoriet blijft het lichaam, als startpunt en ijkpunt om altijd weer naar terug te keren.”

Ik praat hier met een jonge, veelzijdige en wijze vrouw. Ze zoekt en kiest haar woorden zorgvuldig; ze weet waar ze het over heeft.

We duiken de diepte in en stijgen weer een beetje op, maar Jesse blijft steeds aards en on topic. Soms is het een tijdje stil.

Langzaam vult het papier zich met ‘droedels’ en woorden.

Naast theaterdocent is Jesse ook werkzaam als vakleerkracht Boeddhistisch vormingsonderwijs op een aantal basisscholen. Ook in de lessen die ze hier geeft werkt ze ervaringsgericht: vanuit de stilte en de rust iets meemaken, analyseren, bewust worden en daarover uitwisselen. Ook maakt ze gebruik van oude Boeddhistische verhalen.

“Ik merk dat leerlingen niet meer gewend zijn dat er verhalen worden verteld in de klas. Wat dat betreft ben ik een zeldzaamheid! Het overkomt me regelmatig dat er na een verhaal dat ik heb verteld, geklapt wordt. Na het verhaal probeer ik de leerlingen een persoonlijke connectie te laten maken met de inhoud. Hoe herken jij deze thematiek in jouw eigen leven en hoe ga je ermee om?”

Bij jeugdtheatergezelschap Het Houten Huis maakt Jesse educatief materiaal.

“Wat doe je met een voorstelling als hij afgelopen is? Dat vind ik een uitdagend gebied voor educatiemakers! Het liefst wil ik de ervaring die het publiek opdoet tijdens het kijken uitrekken. Ik zou willen dat de grens tussen een voorstelling (of andere artistieke beleving) en ‘de rest van het leven’ niet zo radicaal is. Het is toch doodzonde dat het licht uitgaat, we applaudisseren (weg met applaus!), de zaal uitlopen en ‘dat was het dan’? Ik zoek naar wat theater nog meer kan zijn dan wat we er met elkaar over hebben afgesproken. Mag een voorstelling of performance soms onbegrijpelijk zijn? Is een fysieke ervaring niet even waardevol als kunnen verklaren met je brein?”

“Dat vind ik het mooie van het werken met jonge kinderen. Voor hen zijn de grenzen tussen een les of artistieke ervaring en de tijd daarbuiten veel minder stellig. Ze zetten geen punt. Hun speelse geest voert hen van de ene situatie naar de andere. En ze hebben helemaal gelijk, want er is geen punt!”

“Ik sprak een grote groep Pabostudenten nadat ze een prachtige voorstelling van Het Houten Huis zagen, misschien wel onze mooiste. Ze waren onder de indruk, maar vonden de voorstelling ongeschikt voor het onderwijs. Om deze reden! Ze hadden een intense ervaring gehad, maar konden niet precies verklaren waar de voorstelling over ging. Daarom vonden ze het moeilijk om te formuleren wat kinderen hiervan zouden kunnen leren. Laat staan dat de studenten in hun ‘minute-to-minute’ lesbeschrijvingsformulieren de doelen, tussendoelen en subdoelen konden benoemen. ‘Dan maar liever de Nijntje musical’ werd er gezegd. Ook leuk, maar wat een gemiste kans!”

Jesse is serieus en zeer toegewijd aan haar vak, maar ze vindt ook dat kunst een bron van vermaak en ontspanning mag zijn. Natuurlijk!

In de toekomst wil ze graag reizen, hoewel dat niet eenvoudig te organiseren is als je (deels) in loondienst bent. Ze wil haar dynamische en gevarieerde praktijk van kunst en theater enerzijds, en onderwijs en educatie anderzijds, voortzetten en verdiepen. De balans mag wat haar betreft wat meer richting kunstenaar/maker en wat minder richting de ‘juf’. Ze kijkt ernaar uit om zelf ook weer meer te performen in de toekomst.

“Het is lastig om hierover te vertellen. Het klinkt al gauw zo definitief als ik het uitspreek, terwijl de toekomst voor mij ook fluïde mag blijven en mag meanderen tussen allerlei projecten in verschillende contexten.”

Dat belooft wat! Fijn om Jesse in ons Creatief Vermogend netwerk te hebben. We gaan zeker nog veel horen van deze slimme, talentvolle powerlady.