“De Juf en de Kunst” praat met: Jos Mauro Witteveen Villagómez

“Empathie is een belangrijke drijfveer in mijn lessen.”

In de serie “De Juf en de Kunst” duikt onze collega Maria Jacobs de diepte in met verschillende docenten, kunstenaars, muzikanten en theatermakers uit het CVU netwerk. Dit keer spreekt ze met Jos Mauro Witteveen Villagómez (26+) van Hoogt on Tour.

Vol adrenaline komt hij het café binnengestoven. Opgehouden door een onverwachte ontmoeting met een man in nood. “Sorry dat ik zo laat ben! Maar ik moest er even voor hem zijn. Hij was helemaal in paniek omdat hij zijn huis was uitgezet. Waar in Utrecht kun je zo iemand dan heen sturen? Hij was Spaanstalig, dus ik heb geprobeerd hem te helpen. Hij heeft mijn telefoonnummer; misschien belt hij mij tijdens het interview.”

Daar is Jos! Beginnend coördinator en film-educator bij Hoogt on Tour en daarmee verbonden aan ons netwerk Creatief Vermogen Utrecht. Sinds ruim een jaar is hij een spin in het web bij Hoogt. Hij houdt zich bezig met de financiën, regelt de contacten met scholen, ontwikkelt nieuw educatief materiaal en geeft les op zowel voortgezet als primair onderwijs.

“Dat laatste vind ik het allerleukste om te doen. Ik had het van tevoren niet kunnen bedenken, maar kinderen uit groep vijf tot acht zijn zo open en nieuwsgierig. Ze willen alles weten en hebben vrije toegang tot hun fantasie. Ze zijn nog niet zo zelfbewust; niet te ijdel of te macho, zoals ik in het voortgezet onderwijs wel tegenkom. Ze vinden het leuk als ik er ben en hebben eigenlijk altijd zin om iets te doen dat anders is dan het dagelijkse programma.”

Jos vertelt dat hij tot zijn achttiende met zijn zussen en ouders in Ecuador heeft gewoond; zijn moeder is Ecuadoriaanse, zijn vader Nederlander. Een ‘dubbelbloed’, zoals hij het zelf zegt. Het gezin kwam naar Nederland omdat er hier meer en betere studiemogelijkheden waren voor de kinderen. Jos ging eerst naar de taalschool om het Nederlands beter onder de knie te krijgen. Daarna deed hij de HKU-vooropleiding en stroomde vervolgens door naar HKU Audiovisuele Media.

“Ik ging mij tijdens mijn opleiding steeds meer toeleggen op film en ben ook afgestudeerd met een film: Ventanas abiertas (vert.: Open vensters). Een sociaal-realistisch drama over een migrant uit Cuba die zijn draai probeert te vinden in een nieuwe stad en cultuur. De film is in 2022 vertoond op het Nederlands Film Festival.”

Jos is nog jong, maar timmert aardig aan de weg. Naast zijn werk bij Hoogt on Tour werkt hij voor Common Frames, een organisatie die film- en mediaprojecten ontwikkelt met jonge nieuwkomers in Nederland. Hij maakte vier korte documentaires voor de NTR en is nu bezig met een film voor Beeld en Geluid over ‘de bevrijdingsrok’. Net als veel andere vrouwen had zijn Nederlandse oma een bevrijdingsrok gemaakt om het einde van de Tweede Wereldoorlog te vieren. Jos doet onderzoek naar de betekenis van dit nationale symbool.

“Èn ik schrijf een fictieverhaal dat gaat over een leraar die een leerling slaat en dat geheim probeert te houden. Het doel dat ik heb met mijn werk is niet zozeer vermaak, als wel mensen aan het denken zetten. Ik wil altijd graag iets meegeven.”

Wie of wat inspireert jou in je werk?
“Verhalen inspireren mij, zowel grote als kleine, heel persoonlijke verhalen. Er gaat een enorme kracht vanuit. Elk land, elke cultuur kent zijn verhalen, waar iedereen zich mee kan identificeren. Verhalen maken dat je je inleeft in een ander, dat je je visie op de wereld verbreedt. Verhalen maken je een wijzer mens.”

“Empathie is een belangrijke drijfveer in mijn lessen. Ik zet film en media in als middel om ideeën op te rekken. Bekijk het eens vanuit een ander standpunt! Kun je je daar ook iets bij voorstellen? Wat zou jij doen als je in deze situatie zou belanden? Hoogt on Tour laat juist díe films zien, waarmee de meeste kinderen en jongeren in eerste instantie niet in contact komen.”

“Als maker ben ik erg geïnspireerd door de films van Wim Wenders. Perfect days, over het leven van een schoonmaker in Tokyo, vond ik fantastisch! Het rustige, meditatieve, de toewijding van de hoofdpersoon, een man die de kunst verstaat van het genieten van hele kleine subtiele dingen, is zo mooi. Deze film en de manier van leven van deze man vormt een grote tegenstelling met het dagelijks leven dat de meeste mensen leiden, zowel volwassenen als kinderen. Wij worden overspoeld door een veelheid die ongekend is. Studie(s), banen, clubs, games, reclame, de druk die sociale media geven: het is véél! Wenders snijdt grote thema’s aan, maar brengt ze op een lichte, menselijke manier. Ook filmmakers Jim Jarmusch en Charlie Kaufman zijn inspirerende voorbeelden. Om dezelfde reden denk ik. Ze behandelen universele thema’s op een behapbare, soms zelfs komische manier.”

Wat kom jij tegen in je werk als filmeducator?
“Ik merk dat kinderen veel kennis hebben van het werken met digitale middelen. Ze kunnen al veel, veel meer dan ik toen ik hun leeftijd had. Met het grootste gemak zetten ze muziek onder beelden, editen ze korte filmpjes, voegen ze effecten toe. Veel kinderen hebben iMovie op hun telefoon en hebben via die weg al geëxperimenteerd en geleerd. Toch kiezen wij ervoor geen gebruik te maken van hun telefoons in de lessen, om afleiding te voorkomen. Bij Hoogt on Tour werken we altijd met eigen, zelf meegenomen iPads.”

“Zoals mijn opa al zei: “Er is veel kennis, maar weinig wijsheid.” Mediawijsheid is onderdeel van wat we doen met Hoogt on Tour en dat is tegenwoordig superbelangrijk. Met de filmeducatie van Hoogt on Tour leren we kinderen en jongeren om actief te kijken, film en beeldtaal te interpreteren en betekenis te geven aan wat ze zien. Ook leren we ze hun eigen verhaal krachtig en creatief te vertellen met bewegend beeld. Ik leer kinderen bijvoorbeeld over beeldmanipulatie en fake-news. Hoe kun je het herkennen en hoe ga je ermee om?”

“Als ik met een groep leerlingen kunst ga maken is veiligheid heel belangrijk. Kinderen laten iets van zichzelf zien en daarvoor is respect en openheid nodig. In sommige groepen in het voortgezet onderwijs is deze basishouding lastig te bewerkstelligen, omdat ik ook maar een invlieger ben. Dan is het prettig als ik kan samenwerken met docenten of een groepsmentor. Door mijn leeftijd merk ik wel dat ik goodwill heb bij kinderen. Ik sta nog dicht bij hen en neem mezelf ook niet al te serieus.”

“Ik leer zelf ook veel als ik lesgeef of educatief materiaal ontwerp! Dat maakt dit werk extra leuk. Zo heb ik bijvoorbeeld samengewerkt met een docent van een islamitische school, waar ik misschien anders niet mee in aanraking zou komen. Ik vond het boeiend om te zien hoe daar gewerkt en geleerd werd.”

Hoe kijk je aan tegen het CVU netwerk?
“Wat ik mooi vind aan Creatief Vermogen Utrecht is dat je als kunstenaar of creatieve aanbieder een langdurige relatie aangaat met een aantal scholen. Dit is toch iets speciaals omdat je de school goed leert kennen en iets met elkaar kunt opbouwen. Anders dan wanneer je ‘even je kunstje komt doen’ en weer weg bent. Natuurlijk kun je ook dan impact maken en zullen er zeker kinderen geraakt worden, maar je krijgt het niet meer mee en je kunt geen verdiepend vervolg geven aan je lessen.”

“Doordat we mee hebben gedaan aan Mijn Creatieve Stad en daarin samen hebben gewerkt met ClickF1, de Lucasschool en de school Op Avontuur, heb ik gemerkt hoe verschillend de wijken in Utrecht zijn. Zo is Kanaleneiland niet te vergelijken met Lunetten; het zijn bijna verschillende werelden! Het is waardevol dat de Utrechtse kinderen van verschillende scholen elkaar kunnen ontmoeten en via Mijn Creatieve Stad op een speelse en aandachtige manier samen kunnen werken en leren.”

“Daarnaast vind ik de verbinding binnen het netwerk leuk en nuttig. We wisselen kennis en kunde met elkaar uit. Mooi dat ook de Hogeschool voor de Kunsten hierbij betrokken is.”

Wat zijn jouw toekomstdromen?
“Mijn droom is dat we verantwoord om leren gaan met media. Dat we AI in ons voordeel leren inzetten en niet als een vervanging van onze menselijke gevoeligheid. Er is angst, maar laten we de gidsfunctie van het onderwijs niet onderschatten. Ik hoop dat we uiteindelijk leren leven met elkaars verschillen.”

Poeh, die laat ik even bezinken! Veel kennis èn veel wijsheid… Ongemerkt hebben we lang en geconcentreerd zitten praten. Jos werd niet gebeld door de verwarde man.